کهگیلویه و بویراحمد یکی از استان‌های کشور ایران است. مرکز آن شهر یاسوج است و با مساحتی حدود ۱۶هزار و ۲۴۹ کیلومتر مربع، سرزمینی نسبتاً مرتفع و کوهستانی است.

جمعیت کهگیلویه و بویراحمد بر پایه سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵ برابر با ۶۳۴،۲۹۹ نفر بوده که ۵۲درصد آن‌ها در روستاها و مابقی در شهرها سکونت دارند.
 

کهگیلویه و بویراحمد
مرکز	ياسوج
جمعیت (۱۳۸۵)	۶۳۴،۲۹۹
منطقه زمانی	IRST (گرینویچ+۳:۳۰)
-تابستان (دی‌اس‌تی)	IRST (گرینویچ+۴:۳۰)

تقسیمات کشوری

این استان به هفت شهرستان و ۱۶ بخش تقسیم شده است که شامل ۱۶ شهر وبیش از ۱۷۰۰ روستا می گردد.

شهرستان‌های این استان عبارتند از: (مرکز شهرستان)

    * شهرستان بویراحمد (یاسوج)
    * شهرستان بهمئی (لیکک)
    * شهرستان دنا (سی سخت)
    * شهرستان کهگیلویه (دهدشت)
    * شهرستان گچساران (دوگنبدان)
    * شهرستان چرام (چرام)
    * شهرستان باشت (باشت)
 

موقعیت

استان کهگیلویه و بویراحمد از جمله استان‌های جنوبی ایران به شمار می رود که با پنج استان همسایه است :

از شرق با استان اصفهان و شهرستان اقلید ( بزرگترین شهرستان شمال فارس )، از جنوب با استان بوشهر، از غرب با خوزستان و از شمال با چهارمحال و بختیاری.

آمار

این استان از نظر جمعیت و مساحت از استان‌های کوچک ایران است و درهر دو مورد دارای رتبه ۲۸ در بین سی استان می باشد. بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهرستان استان، شهرستان بویراحمد به مرکزیت یاسوج می باشد.

تاریخچه

منطقه ای که اکنون استان کهگیلویه و بویراحمد نام دارد دارای پیشینه کهن تاریخی است . هر چند در گذشته ای نه چندان دور ،جزء یکی از بلوکهای مملکت فارس بوده که خود شامل دو قسمت می شد : قسمت شمال شرقی که آن را سردسیر و کوهستانی و پشت کوه می نامیدند و قسمت جنوبی و غربی که نره کوه و بهبهان نامیده می شد.

در عهد باستان محدوده کهگیلویه ، انشان یا انزان نامیده می شد که شامل کهگیلویه و ممسنی بوده است . پژوهشگران بر این باورند که مردمان انزان خود بخشی از مردمان پارس بوده و با هخامنشیان هم نژاد بوده اند . پژوهشگران معتقدند که مهد حکومت بزرگ هخامنشیان و محل تولد پادشاهان کبیر آن در منطقه ی انشان بوده و هم اکنون نیز آثاری در رابطه با صحت این موضوع در کهگیلویه و بویراحمد کشف شده است.


'آریوبرزن' سردار دلیر ایران از تمدن هخامنشیان از اهالی کهگیلویه وبویراحمد بوده است وزادگاه او را برخی بلاد شاپور و برخی بویراحمد می‌دانند ،مقبره ی آن دلاور جنگاور هم اکنون در کهگیلویه و در دخمه ای بسیار عظیم و با شکوه واقع است و در همین راستا میدانی به نام وتزیین مجسمه او در یاسوج ساخته شده است. حمداله مستوفی در تاریخ گزیده از ایل جاکی نام می‌برد. مستوفی اشاره به مهاجرت طوایف کرد از مناطق جبل السماق (کردستان سوریه کنونی) به مناطق لر بزرگ و لر کوچک می‌کند. حمداله مستوفی در سال (۷۳۰ ه.ق/۱۳۳۰م)، از ایل جاکی و لیراوی و ممسنی و بختیاری نام می‌برد كه همراه با ۲۴ طایفه دیگر کرد از كردستان سوریه، به مناطق کوه گیلویه و بختیاری و لرستان کنونی كوچ كردند. این رویداد در اوایل سده ششم هجری رخ داد.

در سنهٔ خمسایه (۵۰۰ق.) قریب صد خانه کرد، از جبل السماق شام (کردستان سوریه کنونی)، به سبب وحشتی که ایشان را با مهتر قوم خود افتاده بود، به لرستان امدند و در خیل احفاد محمد خورشید که وزرا بودند نزول کردند، برسبیل رعیتی. بزرگ ایشان ابوالحسن فضلوی بود ... او را پسری علی نام بود. چون علی درگذشت، از او پسری محمد نام بماند. چون او نیز نماند، پسری ابوطاهر فضلوی کنیت داشت. جوانی شجاع بود ... ابوطاهر به صلح و جنگ به وعد و وعید و فریب و شکیب توانست ملک لرستان در ضبط اورد و چون تمکین و استقرار یافت، هوس استقلال کرد و خود را اتابک خواند و عصیان نمود و کار ان ملک بر او قرار گرفت، در سنهٔ خمسین و خمس مایه. بعد از مدتی درگذشت و پنج پسر یادگار گذاشت: هزاراسپ و بهمن و عمادالدین پهلوان و نصرة الدین ایلواکوش و قزل. به حکم وصیت و اتفاق برادران.

اتابک هزاراسپ که مهین و بهین همه بود، قائم مقام پدر شد و عدل و داد ورزید . در عهد او ملک لرستان رشک بهشت گشت و بدین سبب اقوام بسیار از جبل السماق شام (کردستان سوریه کنونی) بدو پیوستند:

آسترکی، مماکویه، بختیاری، جوانکی بیدانیان، زاهدیان، علائی، کوتوند، بتوند، بوازکی، شوند، زاکی، جاکی، هارونی، اشکی، کوی لیراوی، ممویی، یحفومی، کمانکشی، مماسنی، ارملکی، توانی، کسدانی، مدیحه، اکورد، کولارد و دیگر قبائل که انساب ایشان معلوم نیست.

کهگیلویه در زمان حمله عرب جزء قلمرو پارس بوده و یکی از مناطقی بوده که زمیگان نامیده می‌شدند. ریاست مردم کهگیلویه در اواخر سده دوم و آغاز سده سوم هجری به عهده فردی به نام روزبه بوده‌است. پس از او فرزندش مهرگان و پس از مهرگان برادرش سلمه فرمانروای مردم کهگیلویه شدند. در آن زمان شخصی به نام گیلویه از جایی به نام خمایگاه پائین نزد سلمه آمد و در دستگاه او پایگاه و جایگاهی پیدا کرد و پس از مرگ سلمه توانست زمام امور را بدست بگیرد و آن چنان بزرگی و ارج یافت که منطقه را به نام او کوه گیلویه (کُهگیلویه) خواندند. خاندان گیلویه دست کم تا سال ۳۴۶ هجری بر نواحی کهگیلویه فرمانروایی کردند.

در قدیم چهار ایل بویراحمد، نویی، دشمن‌زیاری و چرام را اصطلاحاً «چهاربنیچه» می‌نامیدند. از دیگر ایلات مهم و قدرتمند استان ایل باوی بوده که محدوده شهرستان گچساران محل سکونت آنان بوده‌است. این منطقه در سده شش هجری بخشی از قلمرو اتابکان لر بزرگ به شمار می‌آمد. فرمانروایان گوناگون این خاندان، ازجمله ابوطاهر (فرمانروایی ۵۰۰ تا ۶۰۰ هجری)، هزاراسپ، تیکله، کلجه، پشنگ، هوشنگ، افراسیاب و کامیار بر این مناطق حکم راندند. واپسین اتابک، غیاث‌الدین بن کاووس بن پشنگ بود که سلطان ابراهیم تیموری فرزند شاهرخ از پادشاهان تیموری، احتمالاً در سال ۸۲۷ او را برکنار کرد.


این استان از قدیم الایام ساختاری ایلی داشته‌اند . بعداز مشروطه با قدرت گرفتن خوانین بختیاری در کشور بر آن شدند تا ایل قدرتمند همسایه که در ان دوران مهمترین رقیب انها در جنوب کشور به حساب می امد را تضعیف کنند تا بتوانند خود را به عنوان قدرتمند ترین ایل وکلانتر جنوب کشور مطرح کنند و قرارداد های نفتی را با نام خود با دولت بریتانیا ببندند بنابراین سردارجنگ نصیرخان بختیاری به میان ایل آمد و با تفکیک کردن ان به دو بخش بویراحمد علیا(بالا) و بویراحمد سفلا (پایین) بین دو عموزاده از خاندان ملک یکپارچگی بویراحمد را از بین ببرد همانطور که در اینده دیدیم عبدالله خان ضرغامپور و ناصرخان طاهری با متحد کردن ایل توانستند که در مقابل رژیم طاغوت ایستادگی کنند.از طوایف بزرگ بویراحمد سفلا می توان به : تامرادی و سادات امام زاده علی و طاس احمدی و اولاد میرزالی و ... واز طوایف بزرگ بویراحمد علیا میتوان به : آقایی و قاید گیوی و تیرتاجی... اشاره کرد. ناگفته نماند که حدود 75 درصد مردم شهرستان رستم در استان فارس هم اصالتی بویراحمدی دارند.

فرماندهان در این ایلات در طول تاریخ با لقب کی معروف بوده‌اند برای نمونه میتوان کی نصیر بهادر تامرادی ،کی ساعد تامرادی، کی کاووس نیکنام وکی لهراسب باطولی ، کی اله قلی جهانبازی ،کی علیخان کی ولیخان، ... اشاره کرد . البته این منطقه خوانین بزرگ ومشهوری چون شکرالله خان ضرغام الدوله ،عبدالله خان ضرغامپور ،حیات خان رستمی ،سرتیپ خان طاهری، محمد حسین خان طاهری،ملا ولی پناهی،آقا بیژن منصوری داشته‌است . وهمچنین عبدالله خان ضرغامپور که زمانی از جانب محمدرضا شاه پهلوی به عنوان ایلخانی گری کل جنوب کشور انتخاب شد ولی بعدها با شروع مبارزات امام خمینی به ایشان پیوست.از جنگ جویان مشهور و دلیر عبدالله خان که در جنگ های سمیرم و گجستان حضور داشتند می توان به کی حبیب و ملا محمد قلی اردکانی و کا جعفرقلی اردکانی را نام برد. در زمان پهلوی با توجه به عدم سیاست پایدار خوانین و کدخدایان بویراحمد ویاغی گری ها و عدم کنترل رعایا توسط رئسای ایل و کدخدایان طوایف مختلف, شاه با سیاست مبنی بر یکجانشین کردن مردم بویراحمد شهر یاسوج فعلی را بنا کرد که در استان کم قدمت ترین شهر محسوب می شود . دهدشت یا بلاد شاپور قدیم(قدمت ازعهد ساسانی و حتی قبل از آن)ولنده و راک مرکز خوانین وکلانتران دشمن زیاری و طیبی به عنوان مرکز بخش ثلاث(ایل طیبی-دشمن زیاری وبهمئی)به همراه گچساران یکی از با سابقه ترین ها به شمار می آیند.

مشهور ترین خان وکلانتر ایل بزرگ دشمن زیاری نیز حیات خان رستمی (فرزند مهدی خان دشمن زیاری و خواهرزاده ی عبدالله خان ضرغامپور بویراحمدی وداماد فتح الله خان طیبی) می باشد که از قدرت سیاسی بالایی در استان برخوردار بود قلعه ی با شکوه ایشان نیز در بخش راک از توابع شهرستان کهگیلویه تا حدودی پا برجاست و هم اکنون جزو میراث فرهنگی استان می باشد.

مکان‌های دیدنی

کهگیلویه و بویراحمد دارای ۲۱۷ گردشگاه زیارتی و تفرجگاهی است که گردشگران تابستانی می‌توانند از آنها دیدن کنند.

    * سرچشمه چنارستان سفلی

    * شهر توریستی و زیبای سی سخت همچون نگینی در دامنه کوه دنا دارای آب و هوای دلپذیر و سالم.
    * رودخانه‌های مارون، چرام، نازمکان، بشار، زهره و مهریان بهمراه هزاران چشمه سار دیگر و در کنار آن‌ها سد کوثر، شاه قاسم و شاه مختار یاسوج.
    * ۴۰قله بالای چهار هزار متر دنا
    * آبشارهای کمردوغ دیشموک، تنگه مهریان و گنجه‌ای یاسوج و تنگ سولک بهمئی.
    * باغ چشمه بلقیس چرام، امامزاده‌های کهگیلویه و دشت بلاد شاپور دهدشت، دژ سلیمان و چندین دژ دیگر.
    * آثار تل چگاه، آب گرمون، آب شوران، شهر لارندن، آب انبارها، کاروانسراها، قلعه‌ها، گورستان سه طبقه و تنگ سولک در رشته‌کوههای بهمئی.
    * تنگ تکاب، محل برخورد آریو برزن با اسکندر مقدونی و قلعه‌های قدیمی متعدد شامل قلعه دختر، قلعه مانگشت، قلعه رئیسی و دژ سلیمان که مجموع آنها به «دلی مهرگان» معروف است.
    * تنگ شلال دون، رودخانه و بیشه زیبای شاه بهرام، روستای زیبای باغستانی مارین، تنگ هنگان و بقعه امامزاده «بی‌بی‌حکیمه» خواهر امام رضا در شهرستان گچساران
    * غارها و اشکفت‌های کوهستان‌ها.

۱۸ رودخانه کوچک و بزرگ، ۴۰ چشمه جوشان آب آشامیدنی و معدنی، ۱۷حلقه قنات، پنج آبشار، سه دریاچه، ۶۰دره و تنگه، بوستانها و دشتهای سرسبز، امامزاده‌ها، گنبدها، قلعه‌ها، کاروانسراها، مساجد، آب انبارها آتشکده‌ها، پل‌ها و برج‌های تاریخی از دیگر نقاط گردشگری منطقه‌است.

نامهای ایلات جاکی (مترادف با زمیگان)، چرام، دشمن زیار و بویر احمد (مترادف با باوی= بئونی اوستا) به ترتیب به معانی دارندگان زمینهای ییلاقی و قشلاقی، رمه سفید، ستم کننده به دشمن و ده هزار نفری می باشند. یعنی ایل باوی (بویر احمد) با تعداد نفرات کثیر بزرگترین ایل منطقه بوده است.

وضعیت اقتصادی

این استان از نظر اقتصادی به عنوان ناحیه کشاورزی و دامپروری به شمار می‌آید. بعد از دامداری و کشاورزی صنایع استخراج نفت گچساران و کارخانه قند یاسوج و مجتمع دنا صنعت یاسوج(تولید انواع لوله های پلیمری) از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، ولی با این حال فعالیتهای صنعتی و معدنی در این استان نسبت به سایر مناطق کشور، رشد نیافته و رونق چندانی ندارد. به طور کلی صنایع موجود در این استان به دو گروه تقسیم می‌شوند، که عبارتند از صنایع دستی و ماشینی. بزرگترین صنعت موجود استان، صنعت نفت است. در زمینه معادن نیز این استان دارای معادن بوکسیت، مس، فسفات، گوگرد، و غیره‌است.

استان کهگیلویه و بویراحمد
مرکز	یاسوج
شهرستان‌ها	باشت • بویراحمد • بهمئی • چرام • دنا • کهگیلویه • گچساران
شهرها	باشت • پاتاوه • چرام • چیتاب • دهدشت • دوگنبدان • دیشموک • سوق • سی‌سخت • قلعه رئیسی • گراب سفلی • لنده • لیکک • مارگون • یاسوج
جای‌های دیدنی	آبشار کمردوغ • آبشار یاسوج • پیست اسکی کاکان • تل خسروی • تنگ ملغان • تنگه مهریان • چشمه بلقیس چرام • درآب چشمه چنار • کوه دنا • غار شاه • منطقه گردشگری مارین • موزه یاسوج

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: